Emaus Gizarte Fundazioaren proiektu baten helburu nagusia da ekonomia zirkularra sustatzea, ehun-hondakinek eta TEEH (Tresna Elektriko eta Elektronikoen Hondakinak) ingurumenean sortzen duten inpaktu larria hobetzeko. Gainera hondakinen araudia ezarriz egiten du, eta Berreskuratze, Eraldaketa eta Erresilientzia Planaren esparruan – Europar Batasunak finantzatua – NextGenerationEU. Aldi berean, ekonomia zirkularra bultzatzen duen programak berekin dakar ahulezia egoerak bizi dituzten pertsonentzako kalitatezko enplegua mantentzea eta sortzea. Europako laguntza horrek eragin sozial nabarmena izateaz gain, berrerabiltzeko eta birziklatzeko tratatutako hondakinak kudeatzeko gaitasuna bikoiztuko du.
Proiektuak aukera ematen du horrelako hiri-hondakinak berrerabiltzeko prestatzen dituzten instalazioen edukiera handitzeko, haien bizi-zikloa luzatzeko. Adibidez, berrerabilitako hozkailu bakoitzeko 267 kg CO2 isurtzea saihesten da eta 7.813 litro ur aurrezten dira. Ekimen honi esker, Emaus Gizarte Fundazioaren laneratze-enpresak %56 handitu ditu 2021etik 2024ra bitartean zaurgarritasun egoeran dauden pertsonak, eta laneratzeko gaikuntza-aukera gehiago sortu ditu hondakinen kudeaketaern eremuan, Fundazioaren xedea dela kontuan hartuta.
Testuinguru horretan, nabarmentzekoa da Emaus Gizarte Fundazioa taldeko laneratze-enpresak hondakinak tratatzeko bi instalazio dituela gaur egun, Irunen eta Arrasaten (Ekocenter-ak), eta Europako funts horien laguntzarekin, bere kudeaketa-gaitasuna handituko duela, Errenterian eta Urnietan aurten beste bi instalazio gehituz, lurraldearen beharrarei erantzuteko. Bi instalazio horien inbertsioa eta kudeaketa Koopera Caritas gizarte- eta ingurumen-proiektuarekin batera egingo da. Horrela, bi erakundeen artean kudeatutako hondakinen bolumena bikoiztea aurreikusten da, 2024 urtean 2.000 tona ehun eta 1.243 tona tresna elektriko eta elektroniko izatera iritsiz.
Europako funtsek bultzatutako ekimen honen funtsezko osagaiak dira makineria eta ekipamendu modernoagoetan, hondakinen trazabilitatea erraztuko duen digitalizazioan eta langileen prestakuntzan egindako inbertsioa. Era berean, herritarrak sentsibilizatu nahi dira hondakinak uzteko moduei buruz, modu egokian uztea komeni da ondoren berrerabiliak izateko. Ez da gauza bera erabilitako arropa uzteko eta biltzeko modua, eta garbigailu baten bigarren bizitza kudeatzeko modua ere.
Azpimarratzekoa da Irungo Ekocenter-a Gipuzkoako bigarren eskuko handiena izango dela 2024an, 1.370 metro karratuko merkataritza-gunearekin eta hondakin-biltegiarekin (arropa, altzariak, liburuak, etab.). Emaus Gizarte Fundazioaren Ekocenter-etatik, gizartearen etengabeko elkarregina sustatzen da, bai eta herritarrak ekonomia zirkularrarekin, klima-aldaketaren eraginaren eta konponketaren kulturaren garrantziaren inguruan sentsibilizatzea ere. Bertatik enplegurako prestakuntza-programak ere eskaintzen dira hainbat arlotan, eta azpiegiturak mantentzearekin eta konpontzearekin lotutako lanbide tradizionalak berreskuratzea du helburu, gizarteratze prozesuetan dauden pertsonentzako prestakuntza- eta laneratze-ibilbideak sortuz.
Azken urteotan asko hitz egin da ehungintza-industria dela bigarren industria kutsagarriena, eta moda azkarrak zaildu egiten duela joera negatibo hori geldiarazteko beharrezkoak diren ohiturak aldatzea. Hondakin eta lurzoru kutsatuei buruzko, ekonomia zirkular baterako, apirilaren 8ko 7/2022 Legean ezarritako ekoizlearen erantzukizun hedatuko sistemak sortzeko nahitaezkotasunak, erabilitako arroparen kudeaketan eta haren finantzaketa-sisteman hobekuntzak azkartuko ditu.
Hala ere, tresna elektriko eta elektronikoen hondakinak (TEEH) dira Espainian gehien hazten diren hondakin-korronteak, urtean %20ko erritmoan. Hondakin horiek tratatzea erronka handia da kudeatzaileentzat, bai askotarikoak direlako (txigorgailuak, mugikorrak, ordenagailuak, garbigailuak…), bai gero eta bolumen handiagoa dutelako. Aurreikuspenak larriak dira, 2030 urtean 74,7 milioi tona sortzera iris daiteke, eta 2050erako 100 milioi tonatik gora.
TEEHen kudeaketa otsailaren 20ko 110/2015 Errege Dekretuak markatzen du, zer diren definitzen eta kategorizatzen dituenak. Errege Dekretu hori 27/2021 Errege Dekretuan eguneratzen da. Hala ere, estatu-mailan eta lurralde-mailan, arau-esparru horren bilketa eta berreskuratze helburuak betetzetik urrun gaude.
Beraz, beharrezkoa da hiri-hondakinen bi korronte horiek kudeatzeko konponbideetan aurrera egiten jarraitzea, bai eta berreskuratutako produktuak merkaturatzen ere, denda espezializatuetan ez ezik, denda mota guztietan. Bigarren eskuko produktuak edozein markaren eskaintzan integratu behar dira.
Proiektu honetan hobekuntzak garatzen dira bilketa-, tratamendu- eta salmenta-prozesuetan, eta inbertsioak egiten dira makinerian eta ekipamenduan, langileen prestakuntzan, digitalizazioan eta herritarrak sentsibilizatzean, uzteko-guneetatik eta Ekocenter-etatik gertu bizi diren herritarrak hondakinak modu egokian entregatzearen garrantziaz kontzientziatzeko.
Proiektu honen planteamendua Emaus Gizarte Fundazioak ehungintzako produktuen berrerabilpenaren, birziklatzearen eta horiek osatzen dituzten materialen balorizazioaren sektorean egindako hainbat urteko ikerketa eta garapenaren ondorioa da.
Azken batean, gizarteak badaki kontsumo lineala jasanezina dela, planetaren natura-baliabideak arriskuan jartzen dituelako (finituak dira), kutsatzen dituelako eta berotegi-efektuko gasak sortzen dituelako, klima-aldaketa eragiten dutenak eta egungo kolapso-egoera eragiten dutenak. Egoera hori eten egin behar da ondorio globalak dituzten tokiko jarduerekin, eta ekonomia zirkularra paradigma berri bat da jasangarritasun handiagoa lortzeko. Emausen jarduera produktiboa, gizarteratze-enpresan, beti izan da eta izaten jarraitzen du, hondakinak baliabide solidario bihurtzen dituen ekonomia mota hori. Orain, denboraren mailan egiteko, URREZKO 3 ARAUAK gainditu beharko dira (Murriztu, Berrerabili eta Birziklatu) ekonomia zirkularraren ZAZPI ARAUETAN sartzeko (aurreko hirurei Birdiseinatu, Konpondu, Berritu eta Berreskuratu gehitu behar zaizkie).
Proiektu hau Europar Batasunak – NextGenerationEU finantzatutako Berreskuratze, Eraldaketa eta Erresilientzia Palanaren eta Euskadin hondakinen araudia ezartzen eta Ekonomia Zirkularra sustatzen laguntzeko programaren barruan sartzen da. Ekimen honen bidez, bildu, berreskuratu eta saltzen diren ehun-hondakinak eta tresna elektriko eta elektronikoen hondakinak (TEEH) nabarmen handitu nahi dira, herritarrentzat kontsumo arduratsuaren alternatiba gisa.